مجموعه‌ای از بناهای باستانی برجای‌ مانده از دوران هخامنشی است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس قرار داد.

این مجموعه دربرگیرنده ساختمان‌هایی چون آرامگاه منصب به کوروش بزرگ، پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌ نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطهٔ مقدس و تنگه بلاغی است. درباره ی معنی پاسارگاد تعابیر مختلفی وجود دارد از جمله : نام پاسارگاد در اصل به معنی نیکان روزگار است. نام اصلی شهر پاسارگاد چیزی شبیه «پَسَرگَد» بوده و تلفظ امروزی نیز درست است و رابطه‌ای میان این نام و «پارس» نیست.

نام پاسارگاد از نام قبیلهٔ شاهان پارسی یعنی قبیله «پاسارگاد» گرفته شده که «آنان که گُرز گران می‌کشند» معنی می‌داده. همچنین گفته شده که پاسارگاد ممکن است تغییر یافته پارسه گراد باشد که معنی آن «شهر پارس» است. گراد و گورد و گرد (مانند دستگرد) معنی شهر می‌دهد.هلوک اظهار داشته که ممکن است نام ایلامی این محل در اصل بدرکاتا بوده باشد. شهر باستانی پاسارگاد نخستین پایتخت شاهنشاهی هخامنشی در قلب استان فارس، در دشت رودخانه پُلوار قرار دارد. نام شهر «اردوگاه پارس» نشان از موقعیت مکانی شهر دارد. شهرپاسارگاد توسط کوروش بزرگ (کوروش دوم) در سده ی ششم قبل از میلاد ساخته شد. محوطه ی اصلی (۱۶۰ هکتار، حدوداً ۲٫۷×۰٫۸ کیلومتر) توسط یک منطقهٔ طبیعی بزرگ احاطه و محافظت شده‌است (حدوداً ۷۱۲۷ هکتار). محوطهٔ اصلی شامل این بناهای تاریخی است:

آرامگاه کورش بزرگ در جنوب، تَل تخت (یا «تخت سلیمان»، سریر پادشاهی سلیمان) و استحکامات، واقع بر یک تپه در شمال محوطه ی اصلی، مجموعه ی سلطنتی در مرکز محوطه ی اصلی، شامل بقایای: ساختمان دروازه (دروازه آر)، تالار عمومی (کاخ S)، قصر مسکونی (کاخ P)، و باغ سلطنتی (چهار باغ) است. در منطقه ی شرق یک بنای کوچک قرار دارد (۱۶×۱۶ متر) که یک پُل تشخیص داده شده است. در شمال مجموعه ی سلطنتی زندان سلیمان قرار دارد، یک برج سنگی، باحدوداً ۱۴ متر ارتفاع (تاریخ ساخت این بنا مشخص نیست).

آرامگاه منتصب به کوروش بزرگ: برجسته‌ ترین بخش مجموعه ی پاسارگاد، بنای آرامگاه کورش بزرگ است که قبل تر مشهور به «مشهد مادر سلیمان» بود. در سال ۱۸۲۰ پس از پژوهش‌های باستان‌شناسی، هویت اصلی بنا به عنوان آرامگاه کوروش بزرگ مشخص شده‌ است و چون گوهری در میان دشت خودنمایی می‌کند. این آرامگاه نزدیک ۵۳۰ تا ۵۴۰ پیش از میلاد از سنگ آهکی به رنگ سفید ساخته شده‌ است. بنای آرامگاه میان باغ‌های سلطنتی قرار داشته و از سنگ‌های بزرگ، که درازای پاره‌ای از آن‌ها به هفت متر می‌رسد، ساخته شده‌ است. آرامگاه کوروش در دوران هخامنشی سپند (مقدس) به‌ شمار می‌آمده این امر باعث گردیده که در دوران اسلامی هم این تقدس حفظ شود، اما تعبیر اصلی بنا دیگر مشخص نبوده‌ است و از سوی دیگر مردم هم ساختن بناهای با عظمت سنگی را خارج از قوه بشری می‌دانسته‌ اند و به سلیمان که دیوان را برای کارهای دشوار در خدمت داشته‌ است نسبت می‌داده‌اند. به همین جهت آرامگاه کوروش را هم از بناهای آن می‌ شمردند و آن را به مادر او نسبت می‌دادند و «مشهد مادر سلیمان» می‌خواندند. این بنا آرامگاه نخستین پیام آور آزادی و حقوق بشر از کوروش بزرگ است که همانند گوهری در میان دشت پاسارگاد جلوگر است.