نام اصلی تخت جمشید همانطور که در کتیبه‌های باقی مانده از این کاخ موجود است، در زمان ساخت "پارسه"( به معنای شهر پارسیان) بوده است. یونانیان آن را به نام پرسپولیس می‌شناختند و در فارسی معاصر هم این بنا را به عنوان تخت جمشید یا قصر شاهی جمشید (پادشاه اسطوره‌ای ایران) نام نهاده‌ اند. پرسپولیس در شهر باستانی پارسه یکی از شهرهای باستانی ایران قرار داشته است که طی سالیان، پیوسته پایتخت تشریفاتی امپراتوری هخامنشیان بوده‌است. پرسپولیس در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا شده‌است و به مدت حدود ۲۰۰ سال آباد بوده‌ است.

ارتفاع از سطح دریا پرسپولیس 1770 متر می باشد. طرف شرقی این مجموعه کاخ ها بر روی کوه رحمت ( کوه میترا یا کوه مهر) و سه طرف دیگر در درون جلگه مرودشت پیش رفته است. پرسپولیس برو روی سوه سنگی ( صُفه) که ارتفاع آن بین 8 تا 18 متر بالاتر از سطح جلگه مرودشت است واقع شده . ابعاد تخت جمشید 455 متر( جبهه غربی) ، 300 متر ( جبهه شمالی )، 430 متر ( جبهه شرقی) و 390 متر (جبهه جنوبی) می باشد. همچنین طول پرسپولیس برابر با طول آکروپولیس در آتن است اما عرضآن چهار تا پنج برابر آکروپولیس است. کتیبه داریوش بزرگ بر دیوار جبهه جنوبی پرسپولیس آشکارا گواهی می دهد که در این مکان هیچ بنایی از قبل وجود نداشته است.

وسعت کامل کاخ های پرسپولیس 125 هزار متر مربع است. قدیمی ترین بخش پرسپولیس بر پایه ی یافته های باستان شناسی مربوط به 518 سال پیش از میلاد است. همانطور که در منابع متعدد و گوناگون تاریخ آمده ساخ پرسپولیس در حدود 25 سده پیش در دامنه غربی کوه رحمت ( کوه میترا یا کوه مهر) در زمان داریوش بزرگ آغاز شده و سپس توسط جانشینان وی با تغییراتی در بنای اولیه آن ادامه یافت. ساخت این بنا ی شکوهمند و زیبا بنا به روایتی 120 سالبه طول انجامید. یکی از هنرهای معماری در این بنا این است که نسبت ارتفاع سردرها به عرض آن ها و همین طور نسبت ارتفاع ستون ها به فاصله بین دو ستون ، نسبت طلایی است.

مجموعه کاخ های پرسپولیس در سال ( 330 پیش از میلاد) به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شده و تمام بناهای آن به صورت ویران در آمده است. از بناهای برجای مانده و نیمه ویران بنای مدخل اصلی پرسپولیس است که به کاخ آپادانا معروف است و مشتمل بر یک تالار مرکزی با 36 ستون و سه ایوان 12 ستونی در قسمت های شمالی ، جنوبی و شرقی است که ایوان های شمالی و شرقی آن به وسیله پلکان هایی به حیاط های مقابل متصل و مربوط می شوند. بلندی سکوی سنگی در محل کاخ آپادانا 16 متر و بلندی ستون های آن 18 متر است. در بالای صفه تخت جمشید مقبره های شاهان بعدی هخامنشی اردشیر دوم و اردشیر سوم قرار دارد. یک مقبره نیمه .تمام نیز که متعلق به داریوش سوم بوده نیز در دره جنوب غربی صفه تخت جمشید قرار دارد .مقبره شمالی که روبروی کاخ صد ستون قرار دارد احتمالا متعلق به اردشیر سوم است. در بالای مقبره تصویر نمایندگان ملتهای مختلف حک شده که سریر شاهی را بر دوش می کشند و شاه در بالای آن ایستاده است و تصویر انسان بالدار در جلوی او است . ستونهای مقبره بر دوش گاوهای دو سری می باشد که مشابه آن در کاخهای پرسپولیس دیده می شود و مقبره جنوبی متعلق به اردشیر دوم است. همه مقبره ها شبیه هم هستند و سازندگان آن از مقبره داریوش بزرگ تقلید کرده اند این مقبره نیز در بالا طرح تخت شاهنشاهی را دارد که بر سر نمایندگان ملتها است و سنگ نوشته در کنار آن قرار دارند .