جزیره هنگام، جزیره‌ای کوچک با مساحتی حدود ۳۶.۶ کیلومتر مربع در خلیج فارس است که در فاصله دو کیلومتری جنوب جزیره قشم قرار دارد و جزو دیدنی‌های استان هرمزگان به شمار می‌آید. این جزیره بخشی از شهرستان قشم است و یکی از دهستان‌های آن به مرکزیت روستای ماشی (هنگام جدید) محسوب می‌شود.

جزیره هنگام به شکل مخروط ناقص با طول ۹ کیلومتر و عرض ۶ کیلومتر دیده می‌شود. بلندترین نقطه آن کوه ناکس با ارتفاع ۱۰۶ متر است. فاصله هنگام تا بندرعباس حدود ۷۹.۶ کیلومتر (۴۳ مایل دریایی) و تا شهر قشم حدود ۵۳.۷ کیلومتر (۲۹ مایل دریایی) است.

جزیره هنگام به دلیل موقعیت جغرافیایی خاصش در خلیج فارس، نزدیک به تنگه هرمز و جزیره قشم، اهمیت راهبردی و نظامی بالایی دارد. در گذشته این جزیره مورد توجه نیروهای خارجی بوده و در دوره صفویان به اشغال پرتغالی‌ها درآمد. انگلیسی‌ها نیز این جزیره را به دلیل داشتن سواحل عمیق و چاه‌های آب مناسب برای لنگر کشتی‌ها، و همچنین موقعیت ژئوپلیتیک آن، منطقه‌ای مهم می‌دانستند. در سال ۱۷۹۹، سر جان ملکم به ایران آمد و مقدمات حضور انگلیس را فراهم کرد، اما در آن زمان تحت حکومت کریم خان زند، انگلیسی‌ها نتوانستند هنگام را تصرف کنند. با این حال، در دوره قاجار انگلیس به تصرف این جزیره رسید و سیاستی دوگانه در قبال آن داشت: از یک سو مالکیت ایران بر هنگام را تایید می‌کرد و از سوی دیگر نیروهای نظامی خود را مستقر کرد تا اعمال حاکمیت ایران محدود شود. در همین زمان، شیخ عربی از قبیله بنی فلاسی با گرایش وهابی نیز بر هنگام حکمرانی می‌کرد و سلطنت عمان نیز چشم طمع به این جزیره داشت. انگلیسی‌ها در عمل از نافرمانی‌های این شیخ و مداخلات سلطان مسقط حمایت می‌کردند تا حاکمیت ایران را ضعیف نگه دارند. این وضعیت تا آغاز سلطنت رضاشاه ادامه داشت و پس از آن تغییراتی در حاکمیت و کنترل جزیره ایجاد شد. دولت ایران در اردیبهشت ماه سال ۱۳۰۷ تصمیم گرفت حاکمیت خود را بر جزیره هنگام مستقر کند. بر این اساس، سه کشتی نظامی ایران به نام‌های گیلان، آذربایجان و پهلوی، به فرماندهی ریاست پادگان ساحل، در تاریخ ۲۰ اردیبهشت ۱۳۰۷ از بندرعباس به سوی هنگام حرکت کردند تا این جزیره را از اشغال نظامیان انگلیسی آزاد کنند. سفارت انگلیس در تهران در تاریخ ۱۹ آبان ۱۳۱۱ یادداشتی به وزارت امور خارجه ایران ارسال کرد و خواستار صرف‌نظرکردن ایران از تقاضای تخلیه جزیره هنگام از نیروها و کشتی‌های انگلیسی شد، اما این درخواست مورد قبول قرار نگرفت و نظامیان انگلیسی چاره‌ای جز خروج از هنگام و تحویل آن به دولت ایران نداشتند. از آثار باقی‌مانده در هنگام، محل‌های دیده‌بانی است که در گذشته برای نگهبانی از جزیره استفاده می‌شدند و اکنون به صورت بناهای متروکه دیده می‌شوند.

برای رفتن به هنگام، ابتدا باید به قشم برسید که دسترسی به آن از طریق سه اسکله بندرعباس (شهید باهنر و شهید حقانی) و بندر پل امکان‌پذیر است. همچنین قشم دارای فرودگاه بین‌المللی است و می‌توان با پرواز مستقیم به آن سفر کرد. پس از رسیدن به قشم، باید به اسکله کندالو یا شیب دراز بروید و با قایق‌های مسافربری حدود ۷ تا ۱۰ دقیقه به هنگام برسید. قایق‌ها از ساعت ۸ صبح تا غروب به جابه‌جایی مسافران می‌پردازند. در داخل قشم نیز تاکسی و خودروهای شخصی امکان دسترسی به این اسکله‌ها را فراهم می‌کنند.

در گذشته، جزیره هنگام با نام‌های هنجام و هنیام شناخته می‌شد. در زبان پارسی باستان، نام آن «هنگاما» بوده و در زبان ارمنی «انگام» نامیده می‌شد. این نام از دو بخش «هن» به معنی وقت، زمان و «گام» به معنای گاه تشکیل شده است. جزیره هنگام دارای سه روستا است که در کنار هم قرار دارند و توسط راه شوسه به یکدیگر متصل شده‌اند: - روستای هنگام نو (ماشی): این روستا مناسب‌ترین محل برای پهلو گرفتن قایق‌ها است و زمین آن شنی می‌باشد. امکانات آن شامل تاسیسات اسکله، پاسگاه انتظامی، کارخانه آب شیرین‌کن، دفتر پست و مدرسه است. - روستای غیل: واقع در گودی بین روستاهای نو و قدیم، این روستا به دلیل جمع‌آوری آب فراوان در آن منطقه به این نام شناخته شده است. جمعیت حدود ۲۰۰ نفر دارد و مردم آن سنی و شیعه و به زبان‌های عربی و فارسی صحبت می‌کنند. آب روستا از چاه و باران تأمین می‌شود و اهالی بیشتر به صید ماهی و کشاورزی، به ویژه غلات، مشغول‌اند. - روستای هنگام قدیم (کهنه): جمعیت کمتری نسبت به دو روستای دیگر دارد و اکثر خانه‌های آن خالی از سکنه است. مردم این روستا عمدتاً از طریق ماهیگیری، به خصوص صید کوسه، امرار معاش می‌کنند. این روستا در فاصله چهار کیلومتری از دو روستای دیگر قرار دارد.

بومیان اصیل جزیره هنگام از قبیله آل بو فلاسه هستند که جالب است بدانید جد محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی، نیز به همین قبیله تعلق دارد. پیش از دوران حکومت پهلوی، شیخ جمعه بن عبید الفلاسی آل مکتوم، دایی شیخ راشد بن سعید آل مکتوم، حاکم سابق دبی، بر جزیره هنگام فرمانروایی می‌کرد.

در حال حاضر، حدود ۱۴۱ خانه در جزیره هنگام وجود دارد که نزدیک به ۶۱۵ نفر در آن ساکن هستند. اغلب ساکنان این جزیره روابط خویشاوندی نزدیکی با یکدیگر دارند و بیشتر به صیادی و ماهیگیری مشغول‌اند. علاوه بر این، فروش صدف، پرورش ماهی در قفس، پرورش میگو و فعالیت‌هایی مانند راهنمایی گردشگران، هدایت قایق‌های مسافران بین قشم و هنگام، حضور در غرفه‌های بازارچه محلی و فروش صنایع دستی نیز از دیگر منابع درآمد مردم هنگام محسوب می‌شوند.

جزیره هنگام همچنین دارای معادن نمک، خاک و سرب است که نقش مهمی در تأمین بخشی از درآمد ساکنان ایفا می‌کنند و موقعیت اقتصادی مناسبی را برای مردم فراهم کرده‌اند. طبق گفته‌های بومیان، بسیاری از ساکنان هنگام به دلیل اختلافات قومی و تنش‌هایی با برخی از ساکنان قشم، این جزیره را ترک کرده و به کشورهای عربی مهاجرت کرده‌اند.

در سفر به جزیره هنگام، خرید سوغات از جمله بخش‌های جذاب سفر است. بازار هنگام مجموعه‌ای از سوغاتی‌های وسوسه‌انگیز مانند زیورآلات ساخته شده از صدف و ستاره‌های دریایی، موجودات تاکسیدرمی شده دریایی، ادویه‌جات و روغن‌های محلی، به ویژه روغن کوسه را ارائه می‌دهد که نباید فرصت خرید آن‌ها را از دست داد.

از لحاظ زیست‌محیطی، جزیره هنگام زیستگاهی ارزشمند برای گونه‌های جانوری نادر و کمیاب است. یکی از مهم‌ترین این گونه‌ها، جِبیر است؛ نوعی آهو بومی شبه‌قاره هند و ایران که در مناطق بیابانی و گرم زندگی می‌کند. زیستگاه‌های جبیر شامل کشورهای هندوستان، پاکستان، افغانستان و ایران می‌شود. این جانور ظاهری شبیه به آهو و غزال گواتردار ایرانی دارد اما کوچک‌تر، ظریف‌تر و لاغرتر است. تفاوت بارز آن این است که برخلاف آهو که تنها نر آن شاخ دارد، هر دو جنس نر و ماده جبیر دارای شاخ هستند و گوش‌ها و دم آن‌ها نیز معمولاً بلندتر است. جبیر به آب کمی نیاز دارد و این نیاز را از گیاهان و ریشه‌های آن‌ها تأمین می‌کند. جزیره هنگام یکی از زیستگاه‌های این جانور است، اما دیدن آن‌ها دشوار است زیرا بسیار انسان‌گریز هستند و قادرند با سرعتی حدود ۸۰ کیلومتر در ساعت فرار کنند. اگر در سفر به هنگام خوش‌شانس باشید، ممکن است بتوانید این موجود زیبا را از نزدیک مشاهده کنید. خاردم مصری گونه‌ای خزنده از خانواده سوسمارها است که اندازه نرهای آن تا ۷۶ سانتی‌متر می‌رسد. در گذشته، گوشت خاردم مصری منبع تغذیه اعراب بادیه‌نشین بوده، اما امروزه کمتر از گوشت آن استفاده می‌شود. با این حال، پوست این خزنده همچنان برای تهیه چرم مورد استفاده قرار می‌گیرد و این چرم از نظر اعراب از مرغوب‌ترین چرم‌ها محسوب می‌شود. خاردم مصری یکی از گونه‌های در معرض خطر است که جمعیت آن به‌شدت کاهش یافته و جزیره هنگام یکی از معدود زیستگاه‌های این جانور به شمار می‌رود. لاک‌پشت پوزه عقابی یکی از گونه‌های ارزشمند و نادر لاک‌پشت‌های دریایی است که در جزیره هنگام زندگی می‌کند. این لاک‌پشت یکی از چهار گونه لاک‌پشت دریایی خلیج فارس است و از جمله دو گونه‌ای است که در سواحل ایران تخم‌گذاری می‌کند. وزن متوسط لاک‌پشت پوزه عقابی بالغ حدود ۸۰ کیلوگرم و طول آن به حدود یک متر می‌رسد. این گونه هر سال از اسفند تا اردیبهشت برای تخم‌گذاری به سواحل هنگام می‌آید؛ بنابراین بهترین زمان برای دیدن آن در این فصل‌هاست. لاک‌پشت پوزه عقابی بیشترین میزان زادآوری را در میان لاک‌پشت‌های دریایی ایران دارد، اما متأسفانه برداشت تخم‌های آن توسط بومیان باعث شده که این گونه در خطر انقراض قرار گیرد. در سال‌های اخیر این لاک‌پشت‌ها در جزایر نخیلو، ام‌الکرم در استان بوشهر و همچنین در جزایر قشم، شیدور، هندورابی، هنگام و هرمز در استان هرمزگان دیده شده‌اند. علاوه بر این‌ها، جزیره هنگام میزبان پرندگان متنوعی است که از آن جمله می‌توان به اگرت خاکستری، هدهد، حواصیل، پرستو دریایی، تلیله نوک پهن، گیلانشاه بزرگ، صدف‌خور و خرچنگ‌خور اشاره کرد. این تنوع زیستی نشان‌دهنده اهمیت بالای جزیره هنگام به‌عنوان زیستگاه گونه‌های نادر و باارزش طبیعی است.

دلفین‌های جزیره هنگام یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری این منطقه به شمار می‌روند. این دلفین‌های بازیگوش و زیبا، هر ساله از اواسط پاییز به آب‌های گرم خلیج فارس و نزدیکی جزیره هنگام می‌آیند تا در این منطقه تولید مثل کنند. آن‌ها تا اواسط اردیبهشت در این حوالی می‌مانند و پس از آن به سمت دریای عمان و اقیانوس حرکت می‌کنند. تا کنون در آب‌های ایران، به ویژه خلیج فارس و دریای عمان، ۱۳ گونه از ۴۰ گونه دلفین شناسایی شده است؛ اما دلفین‌های جزیره هنگام بیشتر از گونه دلفین بینی بطری هستند که به‌خاطر رفتارهای اجتماعی و بازیگوشی‌شان توجه گردشگران را به خود جلب می‌کنند. تماشای دلفین‌ها در جزیره هنگام تجربه‌ای منحصر به فرد است؛ این موجودات در آب‌های نیلگون خلیج فارس به شادی می‌پرند و حرکات نمایشی انجام می‌دهند که تصویری فراموش‌نشدنی برای بینندگان خلق می‌کند. گردشگران معمولاً از قشم با قایق به سمت هنگام حرکت می‌کنند و پس از چند دقیقه انتظار، دلفین‌ها را در آب‌های اطراف مشاهده می‌کنند. بر خلاف دیدن دلفین‌ها در پارک‌های آبی، تماشای این موجودات در محیط طبیعی و وسیع خلیج فارس حس و حال دیگری دارد. دیدن دلفین‌ها البته تا حدی به شانس بستگی دارد و بهترین زمان مشخصی ندارد، اما معمولاً وقتی هوا خنک است و دریا آرام و صاف باشد، شانس بیشتری برای دیدن آن‌ها خواهید داشت. همچنین محلی‌ها اعتقاد دارند که صبح زود بهترین زمان برای قایق‌سواری و مشاهده دلفین‌ها است. اگر به طبیعت‌گردی، تماشای حیات وحش و تجربه‌های منحصربه‌فرد علاقه دارید، بازدید از دلفین‌های جزیره هنگام را حتما در برنامه سفر خود بگنجانید.

جزیره هنگام با وجود وسعت کم، جاذبه‌های متنوع و بی‌نظیری دارد که هر طبیعت‌گرد و گردشگری را مجذوب خود می‌کند. طول نوار ساحلی هنگام حدود ۵۰ کیلومتر است و در هر نقطه‌ای از آن، چشم‌اندازی متفاوت از دریای خلیج فارس پیش روی شما قرار می‌گیرد؛ از سواحل صخره‌ای تا سواحل شنی بکر و دست‌نخورده.

یکی از شاخص‌ترین دیدنی‌های هنگام، ساحل نقره‌ای است که با شن‌های درخشان و نورانی‌اش شهرت جهانی دارد. این ساحل زیبا، به دلیل تابش نور خورشید برق می‌زند و جلوه‌ای خاص و کم‌نظیر به ساحل می‌بخشد. البته متأسفانه به دلیل برداشت غیرمجاز خاک این ساحل در سال‌های اخیر، ورود گردشگران به آن محدود شده است. ساحل کله خماسی، مناسب برای دوستداران هیجان و پرش از ارتفاع است؛ جایی که می‌توانید از صخره‌ها به درون آب بپرید، کنار خیارماهی‌ها شنا کنید و زیبایی عروس دریایی‌ها را تماشا کنید. ساحل خنیزی هم در سمت شرق جزیره قرار دارد و با آب‌های شفاف و طبیعی‌اش فرصتی عالی برای دیدن موجودات دریایی با عینک شنا فراهم می‌کند. یکی دیگر از پدیده‌های جادویی هنگام، درخشش آبی رنگ آب در شب‌های خاص سال است که ناشی از فعالیت فیتوپلانکتون‌های نورافشان دریایی است؛ پدیده‌ای که در نقاط دیگر دنیا نیز دیده می‌شود و ساحل هنگام را در شب‌های خاص به مکانی رویایی تبدیل می‌کند. خاک سرخ رنگ «گِلک» در هنگام، یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد جزیره است. این خاک علاوه بر کاربردهای صنعتی، در تهیه غذایی محلی به نام «سوراغ» نیز به کار می‌رود؛ غذایی خوشمزه که حتماً باید در سفر به هنگام آن را امتحان کنید. از دیگر جاذبه‌های دیدنی، آکواریوم طبیعی هنگام است؛ محلی که می‌توانید با سوار شدن بر قایق و نگاه به آب‌های شفاف، ماهی‌های رنگارنگ، مرجان‌ها، عروس دریایی و سایر موجودات دریایی را به‌راحتی ببینید و حتی آن‌ها را با غذا تغذیه کنید. برای این تجربه، نیازی به غواصی نیست.

بازار محلی هنگام، نمونه‌ای زیبا از معماری بومی و فرهنگ سنتی این جزیره است. این بازار محل مناسبی برای خرید صنایع دستی ساخته شده از صدف، ادویه‌جات محلی و سوغات متنوع است و فرصتی برای آشنایی با مردم مهمان‌نواز و فرهنگ کهن هنگام فراهم می‌کند. همچنین در بازار می‌توانید غذاهای محلی مثل سمبوسه صدف یا میگو و نان توموشی را بچشید و نقش حنا روی دست‌هایتان سفارش دهید.

جزیره هنگام در طول تاریخ بارها مورد توجه قدرت‌های خارجی قرار گرفته و پرتغالی‌ها و انگلیسی‌ها در دوره‌هایی این جزیره را اشغال کردند. امروزه بقایای کشتی‌های پرتغالی در اطراف جزیره و همچنین آثار بناهای انگلیسی مثل انبار زغال، تلگراف خانه و سازه‌های بندری، گواهی بر این تاریخ پر فراز و نشیب هستند و به‌عنوان جاذبه‌های تاریخی جزیره هنگام شناخته می‌شوند.